Kombine çatı - Nedir?:

Sundurma çatı yüzeylerinin kademeli olarak uygulanmasıdır. Fenerli, Şet ve Kombine çatılar, genellikle fabrika, işyeri, sera, ahir gibi yerlerde güneşten en fazla yararlanmak ve çatıyı çok yüksek tutmamak amacıyla yapılmaktadır. Şet ve Kombine çatı örnekleri aşağıdaki şekillerde verilmiştir.

Şet çatı - Nedir?:
Beşik çatıların yanyana ve daha çok güneş ışığı alacak şekilde, birbirleriyle 900 açı yapar biçimde dizilmeleriyle oluşur. Güneş ışığının direkt alındığı çatı yüzeylerine pencereler konulmaktadır.

Fenerli çatı - Nedir?
Beşik ve Sundurma çatıların biraraya uygulanması ile ortaya çıkan çatı türüdür. Kule ve Fenerli çatılara ait örnekler aşağıda gösterilmiştir.

Kule çatı - Nedir?Çoğunlukla küçük ölçekli, kare veya daire şekilli plana sahip yapılarda uygulanan, eğimi dik ve dört taraflı çatı yüzeyleri tepede birleşen çatı türüdür

Mansard Çatı - Nedir?Beşik ya da Kırma çatının iki ayrı eğimde uygulanmasıdır. Konutlarda, çiftliklerin saman ve malzeme depolarında, çatıda kullanım için yer açılması durumlarında kullanılmaktadır

Kırma Çatı - Nedir?

Diğer adi “çok yüzeyli çatı” olan kırma çatılar en çok kullanılan, en yaygın çatı türüdür. Yüzey eğimleri dört yöne de eşit, tüm saçakları yatay ve ayni düzlem üzerinde olan, yüzeylerinin birbirine düz, eğik, düşük ve dere mahyalarıyla bağlandığı çatı türüdür. Eğik dere ve düşük mahyaların planda görünümleri, bağlandığı saçak ve mahyalara göre 450 ya da açı ortayı durumundadır. Aşağıdaki şekillerde kırma çatının “Basit” ve “Birleşik” tiplerine ait örnekler görülmektedir.

Sundurma Çatı - Nedir?
Diğer adi “tek yüzeyli çatı” olan sundurma çatılar, yapımı kolay, ucuz maliyetli olup garaj, kömürlük ve bahçıvan odası gibi küçük açıklıklı yerlerde uygulanmaktadır. Bu çatılar ya tek bir bina çatısı olarak ya da bina duvarına dayalı eklenti çatısı olarak yapılabilmektedir.

Çatı çeşitleri - Nedir?
Sundurma Çatı

Kırma Çatı

Kule Çatı

Şet Çatı

Beşik Çatı

Mansard Çatı

Fenerli Çatı

Kombine Çatı

Çatı - Nedir? Yapıları dış atmosferden gelen yağmur, rüzgar, kar ve dolu gibi etkenlerden koruyan elemanlara çatı denilir. Genellikle ahşap, çelik ve betonarmeden yapılan çatılar konut, işyeri, atelye, fabrika, hastane, okul ve buna benzer pek çok yapıda kullanılmaktadır.
Çatıların ana görevleri kar ve rüzgar yüklerini emniyetle taşıyabilmek, yağmur ve kar suları yoluyla yapıya gelen suyu en kısa yoldan oluk, dere ve borulardan zemine vererek uzaklaştırmaktır. Eğimlerine göre çatılar 3 guruba ayrılırlar:

Düz çatılar (0-50 arasında eğimi olan çatılar)

Orta eğimli çatılar (5-400 arasında eğimli olanlar)

Dik çatılar (≥ 400 eğimli olanlar)

Limonluk Kiriş - Nedir?Merdiven kol kirişlerinin merdiven aydınlık kısımlarında bulunmaları halinde bunlara “Limonluk Kiriş” denir.

Merdiven süpürgeliği - Nedir?Genellikle korkuluk demirleri limonluk üzerine oturur. Merdivenin bitişik olduğu ya da ankastre edildiği duvar tarafındaki ucunu sudan, çarpma ve diğer zararlı etkilerden koruyabilmek için belirli bir yükseklikte taş, mermer, mozaik gibi malzemelerle 10-15 cm yüksekliğinde ve bir sıva kalınlığı kadar kaplanır; buna “SIVA DİBİ” ya da Merdiven süpürgeliği denir.

Lento - Nedir?
Yalnız boyları 1.00 - 1.25 m. arasında diğer boyutları bölme bloklardaki gibidir. Kapı ve pencere boşluklarını geçmek için yapılan lentolar çelik donatılı olarak da imal edilir ve montajda duvar üzerlerine en az 15.00 cm. binmelidir.

Taş duvar - Nedir?
Bu tip duvarlar taş ocaklarından çıkartılarak getirilen ve inşaat sahasında “çaplanan (sayalanan)” malzemelerle örülerek elde edilir. Kullanılan taşlar yüksek dayanım gerektiren önemli duvarlar için balyoz çekiç veya murç gibi el araçlarıyla kabaca düzeltilmiş taşlardan oluşur. Taşların her boyutunda işleme payı olmak üzere 2.0 - 3.0 cm.lik bir “çapak payı” fazlalığı bırakılmalıdır.

Moloz Taş Duvarlar

Kaba Yonu Taş Duvarlar

İnce Yonu Taş Duvarlar

Kesme Taş Duvarlar.

Kerpiç duvar - Nedir?
Genellikle küçük, tek katlı ve geçici yapılarda uygulanırlar. Bu gereçlerle inşa edilecek yapıların subasman kotuna kadar mutlaka taş malzemeyle yapılmaları gerekir. Kerpiç; balçık, kil gibi doğal gereçlerin saman, kıyılmış bitki sapları ya da kökleriyle ve plastik kıvamda suyla karıştırılıp yoğurulması sonucu elde edilir. Daha sonra ahşap kalıplarda kalıplanan kerpiç açık havada kurutulmaya bırakılır; iki boyutta imal edilir.

Kârgir duvarlar - Nedir?: Doğal ya da yapay taş ve blokların harç adi verilen bağlayıcı malzemelerle veya harçsız olarak örülmesiyle oluşturulan yapı elemanlarına “Kârgir Duvarlar” denilmektedir.
Başlıca kârgir duvar gereçleri;

Doğal taş

Yapay taş

Harç

Yapıda devamlı olarak basınç gerilmesi taşıyan yapının kendi yükü ile hareketli yüklerini rüzgar yükünü diğer taşıyıcı elemanlara ve dolayısıyla zemine ileten düzlemsel yapı elemanlarıdır.

Kerpiç duvar

Taş duvar

Tuğla duvar

Hafif blok veya gazbeton duvarlar

Panel duvarlar

Beton ve betonarme duvarlar

Karma ya da kompoze duvarlar

Yüzen kesonlar - Nedir?
Tamamen su içinde, balçık zeminlerde uygulanan keson türüdür. Bunlara “Yüzen Sandık” da denmektedir. Dışarıda hazırlanan alt ve yanları kapalı beton sandık kesonlar, temel veya sömel yapılması istenen noktaya getirilip yerleştirilir. İçerisine taş, blok, demir ve beton parçalarından oluşan ağırlıklar konularak gevşek zeminde tabana doğru çökmesi sağlanır.
İstenilen sağlam zemin tabakasına ulaşıldığında kesonun geri kalan boşlukları doldurularak işlem tamamlanır. Bina bağlantısı için üstte demir filizleri bırakılmalıdır.

Pnömatik kesonlar - Nedir?
Zemin ve yeraltı suyunun fazla olduğu yerlerde kullanılan bu keson türünde prensip, temel olarak inşa edilecek kesonun alt bölümündeki çalışma odasının zemindeki suyu yenecek hava basıncıyla doldurulması ve kuruda çalışılarak zeminin kazılması, ağırlığıyla çöken kesonun sağlam tabakaya ulaşmasıdır. Kazılan toprak bir bacadan dışarı çıkartılır. Ayrıca işçi servis bacası, sağlık koşullarına uygun hacim, alan ve yükseklik ile basınç sağlanmalıdır. Bu kesonlar da ahşap, çelik veya betonarmeden yapılabilmekte, üst boşlukları yine betonla doldurulmakta ve 30.00 m. derinliğe kadar inilebilmektedir.

Açık kesonlar - Nedir? Çapı 1.5 - 3.0 m. olan dairesel ahşap, demir ya da betonarme çarık, temel zemini üzerine oturtulur. Diş çapına uygun olarak çarık üzerine taş, tuğla, beton ya da betonarmeden bir manto duvar örülür veya kalıpla dökülür. Daha sonra her 1.0-1.5 m de bir hatıl yapılarak duvar bağlantısı sağlamlaştırılır ve bu arada devamlı olarak kesonun içindeki zemin kazılarak dışarı çıkartılır; mantonun altı boşaltılır. Ağırlığıyla aşağı doğru inen kesonun üst seviyesi zemine silme gelince tekrar ayni işleme devam edilerek sağlam tabakaya ulaşılmaya çalışılır. Sürtünmeyi azaltmak üzere manto duvarı içe doğru 1/10-1/15 eğimle daraltılarak devam edilir. Son olarak kesonun içi betonla doldurulur.

Betonarme batardolar - Nedir?
Zemine kazık çakılamayacak ve kayalık yerlerde ve sabit kalması istenen batardolar için uygulanır. Yalnız beton ya da içi donatılı betondan yapılan bu tip batardoların üst uçları en yüksek su seviyesinden en az 50 cm. yukarıya kadar yapılmalıdır.

Toprak batardolar - Nedir?
Suyun önüne, suda kolay dağılma yapmayacak özellikli kil vb. malzeme, tabakalar halinde ve tokmakla sıkıştırılarak yığılır. Suyla temas halindeki yüzeyine de moloz taş kaplanır.

Ahşap batardolar - Nedir?
Su derinliği 2 m’ye kadar olan yerlerde, genllikle ahşap batardolar uygulanır.

Batardo - Nedir? Irmak, göl, deniz gibi su kenarlarında ya da su seviyesinin altında, kazı yapılabilmesi için uygulanan tahkim işine batardo denir.
Batardolar yapıldıkları malzeme türüne göre ikiye ayrılır:

Ahşap batardolar

Toprak batardolar

Betonarme batardolar

Betonarme palplanşlar - Nedir?Betonarme palplanşlar çok derin ve büyük tahkim işlerinde kullanılır. İşin bitiminde sökülmeyip, zeminde bırakılacak palplanşlar da betonarmeden yapılır. Kalınlıkları 10 ~ 20 cm, genişlikleri 30 ~ 60 cm ve boyları 12 metre’ye kadar çıkabilir

Çelik palplanşlar - Nedir?
Çok büyük ve seri yapılması gereken tahkim işlerinde, çelik palplanşlar kullanılır. Palplanşlar, birbirine geçmelerle bağlanır. Söküldükten sonra da, birçok kez kullanılmaları mümkündür. Çeşitli firmaların imal ettiği değişik formda ve ölçülerde çelik palplanşlar vardır. Bu palplanşlar, firmaların isimleriyle anılır.

Ahşap palplanşlar - Nedir?

Kazılan zemin yanlarının ahşep palplanşla desteklenmesi işi: aralıksız, dikey iksa‘nın değişik bir uygulaması şeklinde olur. Burada da kalaslardan bir perde oluşturulur. Ancak kalaslar, biraz daha takviyeli olarak döşenir.

Palplanş - Nedir?
Çok akıcı ve su çıkması ihtimali olan yada su içindeki zemini desteklemek için uygulanır. Palplanşlar, yapıldıkları malzemeye göre 3′e ayrılır:

Ahşap palplanşlar

Çelik palplanşlar

Betonarme palplanşlar

Korkuluk ve Küpeşte - Nedir? Merdiven boşluğu tarafına, düşmemek/emniyet için merdiven malzemesiyle de uyumlu olarak ahşap, metal çubuk, arme cam, mermer vb. gereçlerle korkuluk yapılır.
Korkuluğun üzerine, elle tutularak rahat bir iniş/çıkış için, yüksekliği basamak ucundan 90 cm kadar olacak şekilde küpeşte oturtulur

Limonluk - Nedir? Merdiven boşluğu tarafında, basamağın üst ve ön kısmında yapılan çıkıntıya limonluk denir.

Ayağın merdiven boşluğuna kaymaması ve merdiven temizlenmesi sırasında su vb.’nin yanlardan aşağıya dükülmemesi için yapılır. Genellikle taş mermer mozaik vb. kagir merdivenlerde uygulanır.

Merdiven Kovası - Nedir?Planda, birbirinin yanından geçen iki merdiven kolu arasındaki boşluğa denir

Merdiven Yüksekliği - Nedir? Çıkılması gereken yüksekliktir.

Merdiven yüksekliği, binalarda kat yüksekliği; yani döşeme üzerinden döşeme üzerine olan yüksekliktir.

Merdiven Kolu - Nedir?Aynı doğrultudaki en az üç basamaktan oluşan merdiven boyuna, merdiven kolu denir

Basamak - Nedir?Basamak, merdivende ayağın bastığı yüzeydir

Rıht - Nedir?İki Basamak arasındaki dik yüzeye rıht denir

Rögar - Nedir?:analizasyon veya diğer su giderleri için belli aralılarla açılan, genellikle içinde gelen veya giden akıntının yönünü değiştiren ya da kotunu ani düşüş/çıkış yapmasını sağlayan, çoğunlukla silindirik veya dikdörtgen olarak açılan ve tıkanmalar sırasında müdahale edebilecek olduğumuz yeraltı boşluklarına rögar, bunların üzerlerine tehlikelere karşı kapatılan cisimlere de rögar kapağı denir.

Damlalık - Nedir?Bulaşık teknesinin yanına konulan serigrafi ve yıkanmış kap kacağın sularını tekneye akıtan oluklu bölüm.
Bir yapıda çörtenleri damlalık ve dam oluklarını taşıyan yan duvar.
Bir sıvıyı damla damla akıtmak için bir ucuna kauçuktan yapılmış başlık geçirilmiş, öbür ucu sivri, cam veya plastikten araç.

Sömel - Nedir?
Temel duvarları yada kolonlar altına, yükü daha geniş bir alana yayamak amacıyla yapılan elemanlara sömel denir.

Tekil yada birleşik sömelin dar kenarının uzunluğu, en az 100 cm olmalıdır.

Rolled Asfalt - Nedir? Gradasyon ve oranları, teşkil ettikleri karışımın sıcak iken serilmesini ve sıkıştırılmasını mümkün kılacak şekilde ayarlanmış olan, nispeten sert bir bitüm ve agregadan müteşekkil, oldukça az boşluklu bir karışımdır.
Rolled asfalt, umumiyetle bir harç (Kum Filler Bitüm) ve bu harcın içinde granüler taneler ihtiva eden bir kaplama tipidir.

Bitümlü Malzeme - Nedir?Bilumum asfalt ve yol katranlarının tamamını kapsayan geniş anlamlı malzemedir.

Platform - Nedir?
Yolun banket dış sınırları arasında kalan yüzeydir.

Yol - Nedir?Kara ulaştırma araçlarının gidiş gelişini temin amacıyla ortaya getirilen yapının bütünü bu deyimle ifade edilir
Dilatasyon Derzleri - Nedir?
Yan yana yapılan ve birbirinden bağımsız olan yapıların arasında oluşturulan boşluğa dilatasyon derz denir.
Farklı genleşmelerinden dolayı oluşabilecek hasarları ölemek için bırakılan boşluklardır .

Dilatasyon Derzleri - Bölüm 1

Binalar, yapıldıkları malzemelerin cinsine göre, sıcaklıklardan etkilenirler. Bütün cisimlerin uydukları fizik kanunlarına tabidirler. Bu nedenle, sıcaklık arttığı zaman genleşme, sıcaklık azaldığı zaman büzülme olacaktır. Bu hareket çok büyük miktarlarda olmamasına rağmen, yapılarda istenmeyen bir durumdur.
Yatay ve düşey hareketlerden az etkilenmek ve yapının tamamının hasar görmemesi açısından belli uzunluktan sonra yapı bir bütün olmaktan çıkarılıp ayrı bir yapı olarak inşa edilir (edilmelidir).
Yan yana yapılan ve birbirinden bağımsız olan yapıların arasında oluşturulan boşluğa dilatasyon derzi denir.
Dilatasyon derzlerini dört ana başlıkta inceleyebiliriz.

Oturma ve Genleşme Derzleri
Deprem Derzleri
Titreşim Derzleri
Hareket Derzleri

OTURMA VE GENLEŞME DERZLERİ
Yapılardaki hareketlilik sonucu uzun yapılarım tamamının bu hareketten etkilenip hasar görmesini engellemek yada hasarı en aza indirgemek açısından yapılan düşey aralıklardır. Genellikle her 10 mt için 1 cm olarak uygulanması kabul görülmüştür. 10 Mt’de bir dilatasyon derzi bırakmak estetik açısından olumlu karşılanmadığı için her 30mt’de bir 3 cm’lik derzler bırakılır (her 10 mt için 1 cm)
Dilatasyon derzleri, binanın temelinden çatıya kadar uzanır. 3 cm eninde her 30mt de düşey aralıkları bulunan bir yapı düşünün. 3 cm aralık sayesinde bu yapı birbirinden bağımsız 2 yapı gibi hareket edecektir. Herhangi birindeki hareketlilik diğerine etki etmeyeceğinden zarar sadece bir yapıda görülür, böylelikle diğer yapı hasardan kurtulmuş olur.
Önce binanın bir yanı sonra diğer yanı birbirinden bağımsız olarak inşa edilir. Derzlerin yanlarına her blok için temel, kolon ve duvar yapılır.
Derz aralıkları binaları birbirlerine bağlayacak şekilde doldurulmaz. Yalnız temelden geçmesi muhtemel su ve nem gibi yapıya zarar verecek etkiler için derz araları temelden itibaren bitümlü levha, keçe, fosfor vb. gibi yalıtım malzemeleri ile izole edilmelidir.
Dilatasyon derzleri hiçbir zaman odaların aralarından geçmemelidir. Derzlerin en uygun geçeceği yerler koridorlar ve odaları birbirinden ayıran duvarlardır.

Dilatasyon derzleri temel ve çatıdan suyun girmemsi için çeşitli yöntemlerle kapatılır;
a) Temelde dilatasyon derzleri
b) Duvarda dilatasyon derzleri
c) Döşeme ve Tavanda dilatasyon derzleri
d) Çatı ve Terasta dilatasyon derzleri

a) Temelde dilatasyon derzleri
Temelde bırakılan derz, bloklar arasındaki boşluktan yukarı nem (rutubet) ve suyun çıkmasını engellemektedir. Nem ve su yapı elemanları için tehlike oluşturur. Suyun donma gücüne karşı koyabilecek hiçbir madde yoktur. Don olayı taşıyıcı elemanları patlatır ve dayanımlarda oldukça hatırı sayılabilen azalmalara yol açar.
Taşıyıcı elemanın haricinde de sıvalarda dökümle ve patlamalar olur. Buda binanın ömrü için tehlike arz eder. Bu sorunları engellemek için temel aşamasında derz olan yere boydan boya elastik maddeler kaplanmalıdır. Bu maddelerin ileride yırtılmaması için kıvrımlı konmasında fayda vardır.
b) Duvarda dilatasyon derzleri
Bina dışından görntünün kötü olmaması için derzler birkaç çekilde kapatılabilinir. bunların en doğal görünümlü olanı düşey yağmur borularıdır. Yağmur boruları derzin üzerinden geçirildiğinde dışarıdan derz olduğu ilk bakışta ferk edilmez. Ayrıca başka bir malzeme ile kapatılmasıda gerekmez.
Yağmur borusu kullanılmadığı durumlarda paslanmaz metal plaklae (galvanizli saç, alüminyum, bakır vs..) kullanılır. Bu metal profiller çeşitli şekillerde yapılabilir. Ucuz olması bakımından son zamanlarda plastikten yapılmış profillerde kullanılmaktadır.
c) Döşeme ve Tavanda dilatasyon derzleri
İki döşeme arasında, koridor, merdiven sahanlığı gibi yerlerde görülen derzlerdir. Bu derzler duvardakinin aksine düşey olmayıp yatay görülen derzlerdir. Döşeme üzerinde bulunan derzler üzerinde yürüleceği için, döşeme ile aynı seviyede olmasına, geçerekn insanların ayaklarına takılmamasına dikkat edilmelidir. Derz kaplamaları, milimetrik hassasiyette döşeme son kaplamasıyla aynı yükseklikte olmalıdır. Düşük veya yüksek olması insanlariçin tehlike yaratabilir.
Derzler kapatılırken aynı zamanda estetik ve görünümede önem verilmelidir. Yapıldıktan sonra ilgili kısımlarda derzin varlığı hissedilmemelidir. Du derzler, ahşap, alüminyum, pirinç, bakır gibi maddelerden yapılmış profillerle kapatılır.
d) Çatı ve Terasta dilatasyon derzleri
Çatıların ahşaptan yapılıp üzerine kiremitlerle örtülecekse, böyle çatılar için dilatasyon derzine gerek yoktur. Bu durumlarda sadece çatı altındaki döşemelerde dilatasyon derzi yapılabilir.
Oturumların fazla olacağı kabul edilen yapılarda, ayrıca örtü levhalarının büyük olması durumlarında derzlerin geldiği yerde çatı içinde derz yapılmalıdır. Derzlerin kenetli yapılmasına ve ayrıca yağmurdan etkilenmeyecek, paslanmayacak metal levhalarla kaplanması sağlanmalıdır.
Terastaki dilatasyon derzi, içerisine yağmur ve kar’ın girmeyeceği şekilde kapatılmalıdır. Derzin iki yanında yaklaşık 30 cm yüksekliğinde yarım tuğla kalınlığındaki iki duvar örülür. Duvarlar üzerine beton harpuşta dökülür. Harpuştaların üzeri dışa doğru meyilli yapılır. Bunun üzerine önce lama demiri ve onun üzerine kenetli olarak çinko levhalar konarak derz kapatılır.

Tretuvar - Nedir?

Binasyı suya karşı korumak amacıyla bina çevresinde ~1mt genişliğinde yapılan yaya kaldırımıdır

Hazırlayan:tuncay polat .

Şet çatı - Nedir?: Beşik çatıların yanyana ve daha çok güneş ışığı alacak şekilde, birbirleriyle 900 açı yapar biçimde dizilmeleriyle oluşur. Güneş ışığının direkt alındığı çatı yüzeylerine pencereler konulmaktadır.

Fenerli çatı - Nedir? Beşik ve Sundurma çatıların biraraya uygulanması ile ortaya çıkan çatı türüdür. Kule ve Fenerli çatılara ait örnekler aşağıda gösterilmiştir.