hazırlayan :tuncay polat
   
   Bilgisayar kontrolüyle istenilen oranlarda biraraya getirilen malzemelerin, beton santralında veya mikserde karıştırılmasıyla üretilen ve tüketiciye ”taze beton” olarak teslim edilen betona “Hazır Beton” denir...

Hazır betonu, şantiyede elle ya da betoniyerle karıştırılarak hazırlanan betondan ayıran temel unsur, hazır betonun modern tesislerde, bilgisayar kontrolüyle üretilmesidir. Hazır beton kullanıcısının hazır betonda arayacağı nitelikler TS EN 206-1standardında yer almaktadır.

Hazır beton üretiminin su ölçme ve karıştırma işlemlerinin santralda veya transmikserde yapılmasına göre iki farklı şekli bulunmaktadır:

 

• Kuru Sistem

Kuru karışımlı hazır beton, agrega ve çimentosu beton santralinde ölçülüp santralde veya transmikserde karıştırılan, suyu ve varsa kimyasal katkısı ise teslim yerinde ölçülüp karıştırılarak ilave edilen hazır betondur. Kuru karışımlı hazır betonda şantiyede karışıma verilen su miktarına (formülde öngörülenden daha fazla olmamasına) karıştırma süresine (homojen bir karışım için yeterli süre) özel itina gösterilmesi gerekmektedir.

 

• Yaş Sistem

Yaş karışımlı hazrı beton, su dahil tüm bileşenleri beton santralinde ölçülen ve karıştırılan hazır betondur.

 

Üretim Süreci

 

Önce, hazır betonun üretiminde kullanılacak, doğru seçilmiş malzemelerin (çimento, agrega, su, katkı) kalitelerini ve birbirlerine uyumunu incelemek için laboratuar deneyleri yapılır.

Bu deneylerden geçen malzemelerde zamanla olumsuz değişiklikler meydana gelmesinin önlenmesi için sürekli kalite denetimi yapılmalıdır.

Hazır betonun üretim süreci, santral operatörünün üretilecek betonu tanımlayan formülün numarasını belirleyip, bilgisayar sistemini işletmesiyle başlar. İlk komuttan sonra, ayrı bölmelerde stoklanmış agrera, çimento ve su aynı anda tartılır. Daha sonra tartılmış agrera bant veya kovayla taşınarak mikser kazanına aktarılır. Bu sırada çimento, su ve formülde varsa kimyasal katkı maddesi de kazana aktarılır ve karıştırılır.
Bir harman betonun hacmi santraldan santrala değişmekle birlikte, genellikle 1- 3 m³ tür. Santralda karışma süresi de harman hacmiyle orantılı olarak standartlar tarafından belirlenmiştir. TS EN 206-1 Beton - Hazır Beton Standardı’na göre, 1 m³ ve altındaki harmanlar için karıştırma süresi en az 45 saniye, ek her 0,5 m³ için ek 15 saniyedir. (Ancak, yaş karışım türü üretimde taşıma sırasında, mikser içinde de karışım olduğu dikkate alınarak, bu süre yarıya kadar azaltılabilir.) Yeterince karıştırılmış olan harman, transmiksere boşaltılır, dolum tamamlanıncaya kadar aynı işlem devam eder.

Beton Dökümünde Hangi İşlemler Yapılır?

 

Beton Dökmeden önce;

• Betonun döküleceği tüm satıhlar dökümden önce temizlenmeli ve ıslatılmalı

• Paspayı elemanları kontrol edilmeli

• Kalıpların takviyeleri kontrol edilmeli

 

Beton Dökümü Sırasında;

• Beton her durumda mümkün olduğu kadar yakından dökülmeli

• Beton dökümüne kolon ve kirişlerden başlanmalı

• Kolonları aşağıdan kontrol ederek tokmaklamalı

• Pilye demirlerin ezilmemesine dikkat edilmeli

• Betonun yerleştirilmesi sırasında betonun her tabakası vibratör ile sıkıştırılmalı

• Kolondaki inşaat derzi kolon ve döşemenin sınırında olmalı

•Sık donatılı bölgeler tane çapı küçük ve uygun kıvamda beton ile mutlaka vibratör kullanılarak dökülmelidir.

 

Beton Dökümünden Sonra;

•Beton engeç 1 saat içinde sulanmalı

•Betonun su kaybını (kurumasını) önlemek için ıslak çuval-telis ile örterek veya su püskürterek kür uygulamalı ve daima nemli tutulmalı

•Dökülen ve henüz sertleşmemiş betonu ani ısı değişimlerinden, kurumadan, yüklerden darbe ve titreşimlerden korumalı

 

DİKKAT

Normal betonun tesisten yüklendikten 2 saat sonra şantiyede boşaltılmış olması gerekir.

Herhangi bir sorun varsa; Belpaş Betonu arayarak danışınız.

Bütün betonlar prizini aldıktan hemen sonra en az 7 gün sulanarak ıslak tutulmalıdır.

 

 

Pompalı Hazır Beton Dökümü

 

İnşaata yaklaşım mesafesi, yatay ve düşey döküm erişim mesafeleri; inşaat, zemin ve pompa cinsine göre değişkendir. Pompanın kurulacağı zeminin altından geçen boru hattı veya üzeri kapatılmış boşluklar bildirilmelidir. Aynı şekilde yüksek gerilim hatları bildirilmelidir. Kolon betonlarında, pompa uç hortumu kalıp içine mümkün olduğu kadar sokulmalıdır; perde betonlarında, beton kalıp yüzeyine çarptırılmamalıdır. Betonun hızını keserek, ayrışma ve kalıp deformasyonuna engel olunmalıdır. Pompa uç hortumunu tutan elemanların bom altında durmamasına dikkat edilmelidir.

 

 

Bitmiş Yapıda Beton Kalitesi

 

Bitmiş yapıda, uzun vadede betonun kalitesini belirleyen beş temel aşama söz konusudur:

• Betonun Tasarımı (Bileşim Hesabı)

• Betonun Üretimi (Ölçme, Karıştırma)

• Betonun Taşınması

• Betonun yerleştirilmesi, Sıkıştırılması

• Betonun Bakımı, Kürü

Bu aşamalardan ilk üçünü seçtiğiniz hazır beton tesisi üstlenir. Doğru hazır betoncuyu seçerek, etkin iletişim ve sıkı denetimle bu aşamaları başarıyla atlatırsınız. Bundan sonra size bağlı iki aşama kalır: Yerleştirme - Sıkıştırma ve Bakım - Kür. Betondan iyi verim elde etmek için bu unsurlara da özen göstermek zorundasınız.

 

 

1. Yerleştirme - Sıkıştırma - Vibrasyon

 

Kalıba dökülen betonu, kalıbın her tarafına yaymak, donatıları iyice sarmasını sağlamak ve hava boşluklarını dışarıya çıkararak doluluğu artırmak için vibratörle sıkıştırmak gerekmektedir.

Vibrasyonun esası, betonu kuvvetli bir şekilde titreşime tabi tutmaktır. Deprem yönetmeliğinde belirtildiği üzere, her tür beton sınıfında, yerleştirme aşamasında vibratör kullanmak mecburidir.

 

2. Beton Vibrasyonunda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

 

Beton elden geldiğince yerleştirileceği yere veya onun çok yakın bir bölgesine dökülmelidir. Özellikle döşeme betonlarında hem zaman ve iş gücü kaybı, hem de betonun ayrışma tehlikesi açısından, betonu belirli bir bölgeye yığıp oradan kürekle yerine yerleştirme yönteminden kaçınılmalıdır.

 

3. Betonun Bakımı (Kürü) Nasıl Yapılmalı?

 

Yerine yerleştirilen betonun dayanımının zaman içinde gelişimi, bünyesindeki çimentonun su ile yapacağı hidratasyon reaksiyonlarının sürekliliği ile mümkündür. Hidratasyon olayının normal bir şekilde gelişmesini engelleyen saklama koşulları ile ilgili faktörler havanın sıcaklık ve nem derecesi ile rüzgarlı olmasıdır. Hava sıcaklığının düşük olması hidratasyonu yavaşlatacak, buna bağlı olarakda beton yavaş dayanım kazanacaktır. Şayet havanın sıcaklığı fazla ise bu durumda da buharlaşma olacak ve hidratasyon için gerekli su miktarında azalma olacaktır. Havanın rüzgarlı olması da buharlaşmayı artıracaktır. Bu durumda buharlaşmanın önlenmesi, ancak betona yeterli bir rutubet kaynağı sağlamakla mümkün olacaktır. Şayet betonda bu gibi etkiler sonucu oluşan su kaybı önlenemez ise, ani kurumadan dolayı betonda büzülme olacak ve çatlaklar meydana gelecektir.

Karışım suyunu belirli bir süre betonun bünyesinde tutabilmek için genelde iki yöntem uygulanmaktadır. Birincisi betonu sık sık ve devamlı sulama, ıslak çuvallarla örtme, buhar verme, kum, nemli toprak veya saman sererek sürekli ıslatmak gibi önlemlerdir. İkincisi ise mastarı biter bitmez beton yüzeyini piyasadan hazır olarak temin edilebilecek sıvı kür maddeleri ile kaplamaktır. Bu maddeler, püskürtme yoluyla veya fırça ile beton yüzeyine uygulanırlar ve yüzeyde geçirimsiz bir tabaka oluşturarak beton karışım suyunun kaybolmasına engel olurlar.

Soğuk havalarda, gerek don etkisine karşı gerekse kalıp alma süresini kısaltmak için betonu, bir çadır altında ve içiresinde gerekli ısıyı sağlamak için ateş yakarak, sıcak hava veya buhar üfleyerek veya benzeri ısıtma yöntemlerini kullanarak muhafaza etmek gerekir. Ortaya çıkacak CO (karbonmonoksit) gazı için gerekli önlemler alınmalıdır.

Sıcak veya soğuk havada beton dökerken dikkat edilecek hususlarda daha ayrıntılı bilgi için TS 1248’e başvurulabilir.

 

• Beton homojen tabakalar halinde yerleştirilmelidir. Yerleştirme esnasında büyük yığınların veya eğimili tabakaların oluşturulmasına engel olunmalıdır.

 

• Duvar ve kolon gibi düşey taşıyıcı yapı elemanlarında, beton kalıbına 30-45 cm’lik tabakalar halinde yerleştirilmelidir. Bu kalınlık brüt beton uygulamasında ve eldeki mevcut vibratörün uzunluğuna bağlı olarak 30 cm. ilede sınırlandırılabilir.

 

• Beton kalıba fazla yüksekten dökülmemelidir.

 

• Beton yerine mümkün olduğunca hızlı yerleştirilmelidir. Fakat bu işlem sıkıştırma yönteminden ve sıkıştırma ekipmanının yetiştirebileceğinden de hızlı olmamalıdır. Kısaca betonun yerleştirme ve sıkıştırma hızları uyum içinde ve eşit olmalıdır.

 

• Brüt beton yüzeyli kolon ve duvarlarda betonun kalıp içinde yükselme hızı 2m/saat’ten fazla olmalıdır. Gecikme ve duraklamalara meydan verilmemelidir. Bu tür uygulamalarda yüzeyde oluşması muhtemel hava kabarcıklarını azaltmak için kalıp ince ve homojen bir yağ tabakasıyla yağlanmalı, betonun bileşimi ise iri agregası azaltılmış ve uygun kıvamlı (8-12 cm çökme) olacak şekilde ayarlanmalıdır.

 

Betonda Aranan Özellikler Nelerdir?

 

Bu özellikleri iki grupta sınıflandırmak mümkündür:

 

a) Taze Betonda:

İşlenebilme özelliği, uygun kıvam, taze betonun sıcaklığı, agrega maksimum tane büyüklüğü, homojenlik, kıvam kaybı, hava miktarı, birim ağırlık.

 

b) Sertleşmiş Betonda:

Dayanım (basınç, çekme, eğilme, yarılma mukavemetleri), dış etkenlere karşı dayanıklılık (geçirimsizlik, aşınmaya dayanıklılık), donma ve çözülmeye dayanıklılık ve estetik (brüt betonda dış görünüş), ekonomi.

 

 

 

Sıcak Havada Beton Dökümünde Dikkat Edilecek Konular

 

Beton dökümü için en olumsuz ortam, aşırı sıcak, kuru ve rüzgarlı havalardır. Yeni yerleştirilmiş taze betonda, hızlı buharlaşma sonucu aşırı su kaybı olur. Bunun sonucunda çökme kaybı, priz hızlanması, hava boşlukları ve yüzeyde plastik rötre çatlakları meydana gelir. Buda betonun dayanıklılığını olumsuz yönde etkiler. Beton dökerken hava sıcaklığının 30 °C’den fazla olması beton için önlemler alınmasını gerektirir.

Alınacak Önlemler

• Taze betonun sıcaklığı, rüzgarın hızı, bağıl nem ve ortam sıcaklığı denetlenmelidir.

•Çimento, su ve agregalar olabildiğince soğuk olmalıdır. Agrega gölgede stoklanmalı, karışım suyu beyaza boyanmış tanklarda tutulmalıdır. Agregalar periyodik olarak ıslatılmalı ama agregalarda farklı nem oranlarının oluşmamasına dikkat edilmelidir.

• Düşük çimento dozu ve hidratasyon ısısı düşük çimentolar tercih edilmelidir.

•Döküm yerine ulaşan beton bekletilmeden yerleştirilmeli ve vibrasyon kısa sürede tamalanmalıdır. Dökümün gecikmesi halinde priz geciktirici kimyasal katkılar kullanılmalıdır. Gece beton dökümü tercih edilmelidir.

•Döküm esnasında taban ve kalıplara su püskürtülmesi beton karışımındaki suyun emilmemesi için faydalıdır. Böylece betonla temas edecek yüzeylerin sıcaklığını düşürerek nem miktarını artırmak mümkündür.

•Beton yerleştirildikten hemen sonra ilk mastarlama yapılır; daha sonra bir insan betonun üstüne çıktığında 1-2 mm derinlikte iz kalınca, ikinci mastarlama işlemi yapılır.

•Dökümden sonra ilk yarım saatten başlayarak 72 saat boyunca su kürü uygulanmalı, buharlaşma ve su kaybına karşı yüzeyler su geçirmez örtüler ile rüzgara karşı da rüzgar koruyucularla örtülmelidir.

•Normal betonarme yapılarda kür süresi yaz aylarında en az üç gün olmalı, yüzey sürekli nemli tutulmalıdır.

•Güneş ve rüzgarın doğrudan etkisine karşı korumak için açıkta kalan beton yüzeyler, ıslak çuval ve plastik örtü gibi malzemelerle örtülmelidir. Özellikle döşeme ve saha betonlarının “Curing compound” adı verilen bakım maddeleri ile kaplanıp, buharlaşmanın geciktirilmesi yararlıdır.

 

Soğuk Havada Beton Dökümü

 

Beton dökümü esnasında hava sıcaklığının +5 °C'den düşük olması halinde, kaliteli beton elde edebilmek için yapım, döküm ve bakım işlerinde bir takım önlemlerin alınması gerekir.

Taze betonda priz esnasındaki donma tehlikelidir. Priz öncesinde ve sertleşme sonrasında donmanın etkileri nispeten azdır. Taze betonun döküldüğü ortamın sıcaklığının düşmesi, priz süresini uzatır, kalıp alım süresi uzar, betonun mukavemeti düşer, agrera parçalanmaları görülebilir. Soğuk havalarda betonu korumada izlenecek yol, başlangıçta beton ısısının belirli bir değerden aşağı düşmesini önlemektir. Taze betonun döküldüğü ortamın sıcaklığı bir gün içinde +5 °C’nin altına düşerse 48 saat süreyle, bir günden fazlı +5 °C’nin altına düşerse 72 saat süreyle don etkisinden korunmalıdır. Türk standartları betonun basınç mukavemetinin 50kgf/cm²’ye erişmesinden sonra don sebebi ile zarar görmeyeceğini kabul eder. Bu süre iyi bir beton için +10 °C sıcaklıkta 3 gündür.

 

Alınacak Önlemler

• Don beklentisi olan havalarda dökümden kaçınılmalıdır.

•Yüksek çimento dozu ve düşük su / çimento oranı tercih edilmelidir. Yüksek hidratasyon ısısı veren çimentolar tercih edilmeli, kimyasal katkılarla hidratasyon ısısı yükseltilmelidir.

•Betonun ilk sıcaklığının donma derecesine düşmemesi için agrega, çimento ve özellikle su ısıtılmalıdır.

•Beton yerleştirilmeden önce, kalıpların betona değecek bütün yüzeyleri kar, buz ve donmuş kısımlardan temizlenmelidir.

•Betonla temas edecek yüzeylerin sıcaklığı ile dökülen betonun sıcaklığı arasındaki farkın büyük olmamasına özen gösterilmelidir. Gerekirse beton dökülecek yer ısıtılmalı, sıcaklığın belli bir yerde yoğunlaşması da önlenmelidir.

• Isıtılmış yerlerde dökülen betonun ani kuruması uygun bir kür ile önlenmelidir.

• Kalıp sökme süreleri don yapan günler kadar uzatılmalıdır.

•Betonu koruma önlemleri örtü, izolasyon, kaplama veya ısıtma olarak önceden belirlenmelidir. İzolasyon malzemesi olarak polietilen köpük levha, üretan köpük, vinil örtü, selüloz lif, saman veya plastik örtüler kullanılabilir.

• Düşük kıvamlı beton dökülmesine dikkat edilmelidir.

 

Beton Sınıfları

 

a) Basınç Dayanım Sınıfları

Betonun basınç dayanımı standart kür koşullarında saklanmış (20°C±2’de kirece doygun su içerisinde) 28 günlük küp numuneler üzerinde ölçülür.

TS EN 206-1 Hazır Beton standardında beton sınıflarının silindir ve küp dayanımları tabloda görülmektedir.

 

b) Kıvam Sınıfları

Betonun işlenebilme özelliği kıvamı ile tayin edilebilmektedir. Kıvam, betonun kullanım yerine (kalıp geometrisi, demir sıklığı, eğim), betonun yerleştirme, sıkıştırma, mastarlama imkânlarına ve işçiliğine bağlı olarak özenle seçilmesi gereken bir özelliktir.

Şantiyede taze betona kesinlikle su ilave edilmemelidir. Bunun beton mukavemetini oldukça azalttığı unutulmamalıdır.

 
 

Betonda Kaliteyi Ararken

Hazır betonu ihtiyacınıza uygun olarak sipariş vermeniz ve teslim alırken gerekli kontrolleri yapmanız zorunludur, size kalitesini ölçme imkanı verir, ancak yeterli değildir zira size kaliteyi garanti etmez. Kalitesizlik riskini en alt düzeye indirmek, muhtemel sorunlardan kurtulmak için işin başında DOĞRU hazır betoncuyu seçmekte yarar vardır. Herhangi bir ürünün, üretim kalitesini belirleyen ana unsurlar şunlardır: • Malzemelerin, hammaddelerin kalitesi, ekipman ve makine teçhizatın kalitesi, • İNSAN kalitesi (bilgi, beeri, motivasyon, yönetim...) Bu nedenle, hazır beton alıncak firmayı seçmeden önce aday firmaların ziyaret edilerek, • TSE standartlarına uygunluk, imalata yeterlilik, laboratuar yeterlilik belgeleri sorulmalıdır. Bunlarla birlikte hazır beton üreten tesislerin • Santral Malzemeleri, • Laboratuar - teknik birikim, • Üretim - taşıma - pompalama kapasitesi, • Referanslar, • Fiyat ve ödeme koşulları vb. konular açısından incelenmesinde yarar vardır. Üretim, taşıma, pompalama miktarları, laboratuar imkanları, hammadde konusunda tetkiklerin yapılmış olması, raporların varlıkları, geçerlilik süreleri firma seçimi sırasında gözönünde bulundurulmalıdır. Kalite garantisi ve istikrarı açısından hazır beton firmasının çağdaş bir kalite yönetim sistemine sahip olması (ISO 9001, TSE Belgesi) bir tercih nedeni olmalıdır. Bununla birlikte ürünlerin istatistik yöntemlerle izleniyor olması, mukavemeti raporlama imkanları önemlidir.     Hazır Beton Temininde Kaliteyi Arayan Tüketiciler Neler Yapabilir?   1- Beton kalitesi ve istikrarı açısından en iyi hazır betoncuyu belirler ve betonunu ondan temin eder. 2- Ehil bir elemanını beton kalitesini izlemekle görevlendirir (veya ek görev verir) ve onun asgari düzeyde de olsa eğitimini sağlar. 3- Bir çökme konisi seti, bir termometre, bir tank veya varil su, 6 adet küp veya silinder numune kalıbından oluşan bir laboratuar kurar. Ayrıca bir de beton tabancası temin eder. Şantiyesine yakın yeterli bir laboratuarla, bir uzmanla işbirliği yapar. 4- Teslim edilen her transmikser betonda irsaliyeyi kontrol ederek betonun siparişe uygunluğundan ve kullanım süresinin geçmediğinden emin olur. • Gözle ve çökme deneyi yaparak beton kıvamının uygunluğundan emin olur. • Transmikser içindeki betonu takip ederek homojenliğinden emin olur. • BETONA KESİNLİKLE FAZLADAN SU KATMAZ, KATTIRMAZ. 5- Kalıp için hesapladığı beton miktarı ile fiilen kullanılan beton miktarını karşılaştırır. Uyumsuzluk varsa zaman zaman transmikseri boş - dolu tarttırarak teslim edilen beton miktarını denetim altında tutar. 6- İyi bir beton yüzey kalitesi için döküm işlemi bitiminde mastarlama sonrası tahta mala perdahlaması mutlaka geciktirilerek yapılmalıdır.